|
Ważne
pytania - zanim zacznie się pisać:
- Do kogo skierowany jest tekst? (czytelnik modelowy)
- Co
chcę powiedzieć? (przesłanie)
- W
jaki sposób ustrukturyzuję materiał? (spis treści)
- Czy
mam już całość materiału? (plan niezbędnych uzupełnień)
- W
jaki sposób będę wyrażać to co mam do powiedzenia? (język i styl)
- Kiedy
zakończę pracę? (harmonogram)
Typowa
struktura
- Problem
badawczy
- pozycjonowanie
paradygmatyczne i epistemologiczne badań,
- teoria
związana z problemem badawczym,
- opis
kontekstu kulturowego,
- opis
metody: jak zostały przeprowadzone badania?
- dane:
z iloma osobami zostały przeprowadzone wywiady, ile razy badacz je odwiedził,
ile czasu spędził na obserwacji itd.,
- portrety
aktorów (element ten nie jest konieczny, lecz często pojawia się w etnografiach),
- reprezentacja:
czyje problemy, perspektywa, poglądy itp. są w tekście przedstawione,
jakie grupy i jednostki zostały pominięte, dlaczego?
- materiał empiryczny - report
ze studium w terenie
- dowody:
cytaty z wywiadów i notatek z terenu,
- kompletny
materiał, czyli także taki, z którego wyciągnąć można wnioski inne niż
zostały wyciągnięte przez autora - czytelnik powinien móc samodzielnie
dochodzić do konkluzji na podstawie przedstawionego materiału (uczciwość
prezentacji),
- dyskusja materiału empirycznego
w świetle teorii,
- wnioski,
w postaci modelu lub metafory,
- bibliografia.
Typowa
struktura pracy doktorskiej:
- 1.1.
Tło
- 1.2.
Sformułowanie problemy badawczego / hipotezy
- 1.3.
Struktura pracy
- 1.4.
Główne pojęcia
- 1.5.
Ograniczenia problemy badawczego
- 2.1.
Literatura związana z obszarem badawczym
- 2.2.
Literatura związana z metodologią
- 3.1.
Opis zastosowanych metod
- 3.2.
Relacja z badań
- 4.
Dyskusja - analiza materiału badawczego, porównanie z istniejącą literaturą
- 5.
Implikacje - znaczenie w obszarach:
- 5.1.
Naukowym
- 5.2.
Politycznym / społecznym
- 5.3.
Praktycznym
- 5.4.
Metodologicznym
- 6.
Konkluzje
- 7.
Bibliografia
Styl
- Poprawny
język,
- prosty
język styl najlepszy: krótkie zdania, jasna wypowiedź,
- nieseksitowskie
i nierasistowskie formy językowe,
- anonimowość
rozmówców i organizacji bardzo ważna, jednak należy zaznaczać (pseudonimami,
liczbami) skąd pochodzą cytaty,
- etnografia
- opowieść tematyczna, problemowa,
- główny
bohater etnografii: organizacja, aktorzy społeczni (bohater jako przykład
problemu),
- studium
przypadku - opowieść o organizacji, o aktorach społcznych, problem na drugim
planie,
- żywy
opis,
- gęsty
opis (Geertz, 1973),
- wiarygodność:
jak najwięcej materiału z terenu,
- uwaga
na przesadność stylu - ograniczać wykrzykniki, przymiotniki,
- unikać sztucznego, biurokratycznego
stylu: strony biernej, ukrytego narratora ("uważa się, że," zbadano"
itd.), nienaturalnych wyrażeń, których nie użwa się normalnie w wypowiedziach,
pseudonaukowego pisania, które jest przykre dla Czytelnika i niezgodne z aktualnymi
wymogami naukowego pisania w naukach społcznych na świecie,
- wioski
koniecznie ugruntowane w materiale terenowym, argumentacja przez cały tekst
(wątki),
- materiał
dowodowy - cytaty z badań (fragmenty wywiadów, cytaty z notesu badacza),
- poprawne powoływanie się w tekście.
Style
pisania według Van Maanena (1988)
-
Konwencja
realistyczna - autentyczność reprezentacji. Chodzi o wierność i rzetelność
opisu, czasami kosztem jego barwności. By nic nie zostało pominięte ani zniekształcone,
część subiektywnych wrażeń bywa przekształcana w behawiorystyczny opis zachowań
i działań aktorów.
-
Wyznania
- osobisty styl i koncentracja na postaci badacza. wrażenia, używając pierwszej
osoby liczby pojedynczej, nie pomijając uczuć, impresji zmysłowych, wątpliwości
i dylematów, niekiedy bardzo osobistych. Konwencja ta przypomina pamiętnik
czy wspomnienia, gdzie rola narratora jest bardzo wyraźnie aktywna - to narrator
jest postacią, która przeżyła opisywane zdarzenia, on czy ona jest też ostatecznie
gwarantem ich prawdziwości - i autentyczności.
-
Opowieści
impresjonistyczne są jak obrazy impresjonistów, jest to najbardziej literacki
sposób pisania etnografii i chyba w największym stopniu wymaga talentu literackiego
od autora. Efektem jest relacja żywa i barwna, niejako przenosząca czytelnika
w teren i stawiająca jego czy ją w roli badacza, umożliwiając prawie osobisty
ogląd wydarzeń, opisywanych przez autora.
Te
trzy style są najbardziej rozpowszechnione w literaturze etnograficznej, choć
najczęściej nie występują współcześnie w czystej formie. Oprócz nich istnieja
liczne inne, m.in:
-
opowieści
krytyczne - politycznie zaangażowane, autor wyraźnie i otwarcie ma na celu
przedstawienie racji politycznych jakiejś grupy, np. etnicznej
-
formalne
- kodowane, silnie stylizowane
-
literackie
- na ogół pisane przez autorów, niebędących antropologami, albo przez antropologów,
zwracających się do odbiorców spoza środowiska naukowego, pisane bardzo żywo
i swobodnie
-
współautorowane
- pisane wspólnie przez badacza i aktora z terenu; rzadko jest to faktyczne
wspólne pisanie, częściej badacz udziela głosu aktorowi, by ten czy ta bardziej
swobodnie mogli wyrazić swoje zdanie.
Polecam
lekturę ciekawej książki Johna Van Maanena w całości - tu znajdziecie jej krótką recenzję.
Gramatyka,
ortografia i język
-
Czas:
teraźniejszy, czy przeszły? Ważna konsekwencja stylu i czasu, szczególnie,
gdy piszemy po angielsku,
-
narrator
- raczej pisze się w pierwszej osobie, biorąc osobistą odpowiedzialność za
tekst. Należy unikać narratura wszechwiedzącego - uczciwość badawcza wymaga,
byśmy wyraźnie określali naszą pozycję i wiedzę, która jest zawsze ograniczona,
-
bohaterowie
- kto jest głównym bohaterem: organizacja? aktorzy społeczni?
-
język
terenu/ język narratora - należy używać w jak największym zakresie w relacjach
(cytaty), zwiększa wiarygodnność, wzmacnia materiał dowodowy,
-
tytuł
tekstu - dobry tytuł przyciąga uwagę,
-
otrografia
i gramatyka - polecam Słownik Ortograficzny
PWN oraz Poradnię Językową
PWN,
-
używajmy języka polskiego! Unikajmy anglicyzmów, szczegónie, gdy są to nieładnie
brzmiące neologizmy
-
jeśli
już użyjemy zwrotów obcojęzycznych, wyróżniajmy je kursywą, np. competitive
advantage ; dobrze jest podać polskie tłumaczenie w nawiasie,
-
unikajmy
niepotrzebnych cudzysłowów - cudzysłów oznacza że cytuje się cudzą wypowiedź
lub że nie bierze się jakiejś kwestii poważnie.
Tu znajdziecie przydatne rady dotyczące pisania w jęyku angielskim.
Czytelnik
-
Ważne
dość wyraźe określenie czytlenika (odbiorca, grono czytelników), najlepiej
zrobić to zanim się zacznie pisać,
-
Czytenik
Modelowy w zależności od kręgu odbiorców publikacji, często opisany na okładkach
pism naukowych,
-
środowiska
czytelników (Van Maanen, 1988):
-
środowisko
badaczy zzaintersowanych podobną tematyką,
-
szersze
środowisko badawcze (dyscyplina naukowa, pokrewne dysycpliny),
-
czytelnik
ogólny,
-
nauka
jako konwersacja - można zabrać głos w rozmowie, lecz ma ona swoje reguły.
O
czytelniku i jego/ jej roli poczytać moża przede wszystkim u Umberto Eco (1995). Tu znajdziecie
krótką recenzję jego Sześciu przechadzek po angielsku.
Formatowanie
i referencje
- Tytuły
i poziomy podrozdziałów powinny być konsekwentne,
- myślnik
jest długą kreską — ; łącznik jest krótką kreską - ,
- używajmy
wykrzykników oszczędnie,
- przy
dłuższych cytatach używa się stylu cytowania:
- większy
lewy margines, może być pojedynczy odstęp, może być kursywa, bez cudzysłowu
(w nawiasie zawsze podajemy źródło cytatu: Nazwisko, Rok publikacji, strona)
- gdy
powołujemy się na cudze idee w tekście bieżącym najbardziej elegancko jest
wpleść nazwisko autora w narrację, np. "Max Weber (1920/1997) pisał o
normach i wartościach..." Można też inaczej: "Normy i wartości kultury
maja istotny związek z religią (Weber, 1920/1997)." Przy powoływaniu
się na cudze idee bez cytowania nie podajemy strony,
- język
polski nie lubi inicjałów — unikajmy ich przede wszystkim w tekście
bieżącym, np. I.Kant. Można podać całe imię lub
samo nazwisko, np. Immanuel Kant, lub Kant; nie jest to nieuprzejme, bo w
tekście na ogół nie mówimy o autorach jako osobach, lecz o tekstach przez
nich firmowanych — Kostera (2004) oznacza mój tekst z 2004 roku, nie
zaś mnie jako osobę,
- w naukowym tekście bieżącym nie przytacza się na ogół tytułów naukowych cytowanych
autorów, chyba, że piszemy notę bibliograficzną,. Poprawnie jest tak: "Bauman
(2000) pisze, że..." nie: "Profesor Bauman
(2000) pisze, że..." ,
- nowy
akapit oznacza nową myśl;
- podkreślenia
— wyłącznie jednym rodzajem czcionki. Polecam w tym celu kursywę, ewentualnie
wytłuszczenie. Stosujemy wyłącznie dla emfazy — w tekście naukowym unika
się podkreśleń dydaktycznych, retorycznych i dziennikarskich,
- tabelki
oraz rysunki powinny być ponumerowane i podpisane (pod tabelką/ rysunkiem).
Jeśli zaczerpnięte są z cudzego tekstu należy podać źródło;,
- przypisy
radzę stosować oszczędnie. Zdrowa zasada redakcji wielu pism naukowych mówi,
że jeśli czegoś nie da się powiedzieć w bieżącym tekście, to nie jest wykluczone,
iż nie jest warte powiedzenia,
- typowe techniczne zalecenia do formatowania
tekstu (manuskryptu):
- podwójny
odstęp (także w bibliografii)
- wyraźnie
zaznaczone poszczególne poziomy tekstu (podrozdziały różnego stopnia)
- numeracja
stron.
Proces
pisania
Więcej
na ten temat można poczytać tutaj - jest to prezentacja przydatnej książki w pdf-ie.
W pracy opartej na wywiadach powinny być obszerne cytaty z terenu. W ogóle wywiady należy stranskrybować i skategoryzować i zinterpretować przed rozpoczęciem pisania tekstu. Można pomóc sobie przy pomocy specjalistycznych programów takich jak te polecane w tym artykule, a także niezwykle przydatny program F4/F5. W kategoryzacji pomaga program EdEt.
Kryteria
pisania naukowego tekstów opartych na badaniach jakościowych
-
Piękno
i użyteczność (Czarniawska-Joerges, 1995),
-
reprezentatywność
- nie statystyczna jak w badaniach ilościowych, lecz:
-
polityczna
(odpowiedzialność wobec różych grup),
-
merytoryczna
(kogo/ co tekst reprezentuje?),
-
wiarygodność
(trustworthiness) - rozmumiana inaczej niż w ilościowych:
-
rzetelność
(credibility) - solidność wyników, osiąganą dzięki triangulacji,
a więc nie opieranie się przez badacza na jednej metodzie czy zwłaszcza
technice badawczej,
-
możliwość
odniesienia do innych, podobnych obiektów i sytuacji, - czy wyniki badań
są pouczające, ciekawe dla większej ilości osób niż jedynie członkowie
badanej organizacji (nie powtarzalność jak w ilościowych),
-
zaufanie
- nie jest automatycznie wynikiem poprawnego zastosowania metod badawczych,
tak jak ma to miejsce w przypadku badań ilościowych, dokładnie zdanie
relacji z tego, jak badania były przeprowadzane, łącznie ze wszelkimi
wątpliwościami i problemami, które badacz napotkał w swej pracy,
-
dystans
- nie obiektywność jak w ilościowych lecz autor powinien zdać szczegółowo
sprawę z tego, jakie są jego czy jej poglądy, jakie były reakcje na różne
wydarzenia i osoby itd.; innymi słowy, niezbędna jest uczciwość wobec
czytelnika,
-
autor
nie powinien narzucać czytelnikowi swojego zdania i powinien starać się umożliwić
mu czy jej samodzielną interpretacje materiału.
Polecam też artykuł
(w pdf-ie) dla osób poszukujących konkretnych wskazówek dotyczących
zachowania rygorystyczności badań naukowych takie jak np. powszechne są w teorii
ugruntowanej.
Dodatkowo
etnografia powinna:
- zawierać
gęsty opis (Geertz, 1973), kontekstualność,
- zawierać
barwny opis,
- oferować
zrozumienie, nowe spojrzenie na jakiś problem kulturowy,
- posiadać
autorytet antropologiczny, wynikający z autentycznych głosów z terenu, np.
w postaci cytatów z wywiadów i notatek z terenu; tekst ma autorytet antropologiczny,
gdy potrafi przekonać czytelnika, że autor wie, o czym mówi i nie opiera się
wyłącznie na własnych poglądach i spostrzeżeniach badana kultura przemawia
w tekście
- być
napisana w duchu zdrowego relatywizmu kulturowego, czyli z poszanowaniem różnorodności
i odmienności społeczności i jednostek, bez przesadnego sympatyzowania z żadną
z nich, ale też raczej bez wiary w to, że wszystkie kultury są idealnie równe,
- być
refleksyjna, czyli zawierać pogłębiony opis procesu badawczego, a także poglądów
i tła kulturowego autora,
- posiadać
autorytet temporalny, czyli być oparta na trwających dłuższy czas badaniach,
- być
spójna - tekst powinien stanowić całość, wszelkie jego części powinny być
powiązane z innymi częściami,
- wkład
tekstu w rozwój teorii powinien być widoczny.
Typowe
grzechy etnografów
Czego
nie należy robić? Sprawdźcie, zanim oddacie pracę do recenzji, czy nie popełniliście
któregoś z typowych grzechów:
-
struktura
pracy jasna dla Autora lecz niejasna dla Czytlenika - Czytelnik nie zna waszych
intencji, należy wytłumaczyć strutkurę w części poświęconej Metodzie lub we
Wprowadzeniu,
-
praca
zawiera osądy - etnograf opisuje rzeczywistość z punktu widzenia Aktorów w
terenie, daje im szanse wypowiedzieć się, nie osądza,
-
praca
traci dystans - wprawdzie etnograf oddaje terenowi głos, ale nie przestaje
sam/a myśleć - w stosownych miejsach (Dyskusja, Konkluzje) Autor wyraża swoje
opinie (nie będące osądem lecz refleksją, odniesieniem do innych prac) i rozważa
to, co widział/a w terenie (z dwojga złdgo lepsza praca bez dystansu do terenu,
niż etnografia osądzająca),
-
Autor
wynosi się na wyższą moralnie pozycję - Autor etnografii ma za zadanie przedstawićn
rzetelnie fragment rzeczywistości i wyciągnąć z niego wnioski, nie jest nadczłowiekiem,
nie jest wszechwiedzący, nie jest też siłą nadprzyrodzona i nie powinien sprawiać
stylistycznie takiegi wrażenia; współczesne nauki społeczne sa skromne i pokorne,
-
część
teoretyczna pracy nie ma związku z częścią empiryczną - wszystkie części etnografii
musza być ze sobą związane, etnografia jest spójną wypowiedzią; jeśli macie
problem z tym, co powinno się znaleźć w pracy, spróbujcie napisać w jednym
zdaniu, o czym chcecie napisać waszą etnografię,
-
interpretacje przemieszane są
z opisem - podobnie jak w trakcie procesu badawczego, tak w pracy opis i interpretacja
powinny być wyraźnie oddzielone; jeśli macie z tym problem, zawrzyjcie sam
opic w części empirycznej, a interpretacją materiał zajmijcie się w Dyskusji
i w Konkluzjach.
Literatura
Bibliografia
-
Czarniawska-Joerges,
Barbara 1995 "Narration or science? Collapsing the division in organization
studies." Organization 2/1, p.11 - 33.
-
Eco, Umberto 1995 Sześć przechadzek po lesie fikcji . Kraków: Znak.
-
Geertz,
Clifford 1973 The interpretation of cultures: Selected essays. New
York: Basic Books.
-
Van Maanen, John 1988 Tales of the field: On writing ethnography. Chicago - London: University
of Chicago Press.
Polecane
lektury
- Czarniawska, Barbara
1999 Writing management: Organization theory as a literary genre. Oxford:
Oxford University Press.
- Golden-Biddle, Karen
and Karen D. Locke 1977 Composing qualitative research. Thousand
Oaks-London-New Delhi: Sage.
- Holliday, Adrian 2002 Doing and wiriting qualitative research. London-Thousand Oaks-New
Delhi: Sage.
- Jankowicz, A.D. 1991/2000 Business research projects. London: Thomson Learning.
- Kostera,
Monika 2003/2005Antropologia organizacji: Metodologia badań terenowych. Warszawa:
PWN.
- Pugh, Derek S.and Estelle M.
Phillips 2000 How to Get a PhD: A handbook for students and their supervisors. Open University Press.
- Silverman, David 2000 Doing qualitative research: A practical handbook. London-Thousand
Oaks-New Delhi: Sage.
|
|